Anayasada Yer Alan Temel Hak ve Özgürlükler Nelerdir

Temel hak ve özgürlükler anayasa maddeleri içinde açıkça yer almaktadır. Önemini ve içeriğini anlayabilmek için, öncelikle bu iki kavramın anlamını bilmek gerekir.

Hak; kişinin hukuk kuralları çerçevesinde kazanmış olduğu, kendi yaşamına istediği şekilde yön verebilme hürriyetidir.

Özgürlük; kişinin herhangi bir sınırlanmadan, her türlü dış etkiden bağımsız olarak, isteklerine ve düşüncelerine göre karar vermesi ve bu doğrultuda hareket etmesidir.

Temel hak ve özgürlükler nelerdir? Kendi içerisinde birkaç konuya ayrılır.

Yaşama hakkı: Kişinin kişisel varlığını koruma altına alan insan hakkıdır.

Eğitim hakkı: Doğası gereği eğitilebilen bir varlık olan insanın, hayatını devam ettirebilmesi ve yaşam kalitesini arttırabilmesi için, hiçbir koşula bağlı olmadan, Atatürk ilke ve inkılapları doğrultusunda belirlenen kurallar çerçevesinde yapılan, anayasa maddesi ile de güvence altına alınan kişisel bir haktır.

Sağlık hakkı: Sosyal güvenlik hakkı ile aynı çatı altında yer verilmiş, yaşam hakkı çerçevesinde olan, kişilerin her türlü hastalık durumunda gerekli bakım ve tedavi hizmetlerini almasını sağlayan kişisel haktır.

İbadet hakkı: Bireyin ya da bir topluluğun, toplu ya da özel alanlarda inancını yerine getirme, uygulama, öğrenme ve öğretme hürriyetidir. Din değiştirme veya hiçbir dine mensup olmama durumu da ibadet hakkı kapsamındadır.

Özel yaşamın gizliliği hakkı: Her bir birey, özel hayatına ve aile yaşantısına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Bu hakkın dokunulmazlığı vardır. İhlal edildiği takdirde anayasa belirlenen kurallar çerçevesinde yaptırım ve cezası vardır.

Ekonomik haklar: Çalışma hakkı, talep edilen yeterli yaşam standartlarına sahip olma hakkı, konut hakkı ve emeklilik hakkını içeren temel hak ve özgürlükler maddesidir. Bunların dışında, maddi güvencenin olmaması, iş yokluğu ve barınak yokluğu durumlarının kişinin onurunu zedelediği için, ekonomik hakkın ihlal edilmesine sebep olduğu düşüncesini savunur.

Düşünce özgürlüğü: Fikirlerinden dolayı rahatsız edilmemek, memleket sınırları mevzubahis olmamakla birlikte, bilgi ve fikirleri her yolu kullanmak suretiyle aramak, elde etmek ve yaymak hakkını içerir. Demokrasinin temel ilkesidir. Temel hak ve özgürlükler konulu bildirimler tamamında ilk sırada yer almıştır.

İnanç özgürlüğü: Kişinin istediği her dine ve inanca mensup olabileceğini savunduğu gibi, herhangi bir inanca sahip olmama, dinlere karşı kayıtsız kalma hakkını da içerir.

Temel hak ve özgürlükler anayasa maddeleri ile koruma altına alınmıştır. Bu kapsamda, bu hak ve özgürlüklerin ihlali halinde, anayasada cezai karşılığı vardır.

Hak ve özgürlüklerin uygulanmasında, devletin sorumlulukları vardır. Öncelikle bireyin haklarının güvence altına alınması temel konudur. Bu görev, Türkiye Cumhuriyeti anayasası ile yerine getirilmiştir. Aynı zamanda kişilerin özlük haklarını öğrenmesi için gerekli eğitimleri vererek bilinçli bir toplum oluşturmak da bu sorumluluklar arasındadır. TBMM’nin belirlediği kanunlar çerçevesinde hak ve özgürlükler koruma altına alınmalıdır. Devlet, sosyal güvenceler adı altında yürüttüğü bu faaliyetleri ile mensubu olan bireylere gerekli hizmeti vermelidir. Aynı toplumda yaşayan bireylerin aralarında yaşanan olumsuzlukları ortadan kaldırmak, devletin yargı organının görevidir. Kişiler arasındaki sorunları giderirken, hukuka uygun ve tarafsız kararlar vermekle yükümlüdür.

Temel Hak ve Özgürlüklerin Özellikleri

Hak ve özgürlükler evrenseldir.

Bir başkasının hak ve özgürlükleri söz konusu olduğu takdirde, kendi hak ve özgürlüklerimiz sona erer. Her birey bir diğerinin özel alanına saygı duymak zorundadır.

Bütün hak ve özgürlükler bir bütündür. İçinden bir tanesinin yokluğu, ihlali veya kullanılamaması halinde diğer hakların bir anlamı kalmaz.

Temel hak ve özgürlükler ancak kanunla kısıtlanabilir. Savaş, nüfus sayımı, bulaşıcı hastalık gibi olağanüstü durumlarda, yaşama hakkı dahil olmamakla birlikte, geriye kalan temel hak ve özgürlükler bu durumlar söz konusu olduğunda kısıtlanabilir.

Bu hakların dokunulmazlığı vardır. Bir başkasına devredilme ya da bu haklardan vazgeçme durumu söz konusu değildir.

Devletler, sosyal devlet anlayışı ilkesini benimsemek suretiyle hareket ederek, anayasa maddeleri ile kişilerin haklarını güvence altına alma konusunda birinci derecede sorumludur.

Temel hak ve özgürlükler, doğum itibariyle başlayıp, ölüme kadar kesintisiz (olağanüstü durumlar hariç) devam eder.

Kişinin haklarından veya özgürlüklerinden herhangi biri ihlal edildiği takdirde, 6 aydan başlamak suretiyle hapis cezasına varan yaptırımlar söz konusudur. Bu nedenle her vatandaş, kendi hak ve özgürlükleri konusunda bilgi sahibi olmalı ve ihlaline mahal vermemelidir. Aynı şekilde bir kişi, bir diğer bireyin özel alanına, hak ve özgürlüklerine saygı duymak zorunda olup, kendi alanını da karşısındaki kişinin alanını da korumalıdır.  

Temel hak ve özgürlükler pdf olarak da indirilip incelenebilir.